Liber Floridus
Cartografie rond 1100
In vrijwel elk overzichtswerk van historische cartografie zijn kaarten uit het Liber Floridus opgenomen. Het handschrift is dan ook ongemeen belangrijk voor de geschiedenis van de cartografie. De kaarten zijn van het type mappae mundi, hun functie was vooral moraliserend en didactisch. De historische cartografie bestudeert dergelijke historische kaarten binnen hun eigen tijdsgebonden context. Vaak is de mappa mundi een cartografische neerslag van de bijbelse en feitelijke geschiedenis. De drie belangrijkste gebeurtenissen van de christelijke geschiedenis zijn vrijwel steeds op de kaart aanwezig. Het betreft de schepping, de redding door Christus en het Laatste Oordeel. Vooral na de kruistochten kreeg Jeruzalem een belangrijke plaats op de kaart.
Gent, Universiteitsbibliotheek, Ms. 92,
f. 241r: Europa
De bekendste vorm van mappae mundi is de TO-kaart. De drieledige voorstelling van de bewoonde wereld omgeven door een randoceaan is lange tijd verkeerdelijk geïnterpreteerd als een voorstelling van de platte aarde.
In het Liber Floridus en de kopieën ervan bevindt zich de zogenaamde zonekaart geïnspireerd op De nuptiis Philologiae et Mercurii (Over het huwelijk van Philologia en Mercurius) van Martianus Capella (410-439). Dit type zonekaart is in de literatuur een categorie op zich. Meestal wordt de ecliptica, dit is de denkbeeldige grootcirkel aan de hemelbol waarlangs de zon lijkt te bewegen in zijn jaarlijkse baan, met de twaalf tekens van de zodiak op de evenaarsoceaan geprojecteerd. De kaarten zijn naar het oosten georiënteerd en het zuidelijke halfrond is gevuld met tekst. De kustlijnen zijn afgerond. Vaak zijn de zones waaraan de zonekaart haar naam ontleent, niet expliciet zichtbaar. In de oceaan rond het noordelijke continent bevinden zich een hele reeks eilanden.
Algemeen wordt aangenomen dat de oudste kaart van Europa zich in het Liber Floridus bevindt.
Bronnen:
Brincken, A.-D. Von den, Europa in der Kartographie des Mittelalters, in Archiv für Kulturgeschichte 55 (1973), p. 289-304.
Brincken, A.-D. von den, en A.Zimmerman, Ut describeretur universus orbis. Zur Universalkartographie des Mittelalters, in A.Zimmerman, Miscellanea Mediaevalia 7, Methoden in Wissenschaft und Kunst des Mittelalters, Berlin, 1970, p. 249-278.
Brincken, A.-D.von den, Mappa mundi und chronographia. Studien zur imago mundi des abendländischen Mittelalters, Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 24 (1968), p. 118-186.
Harvey, S., Medieval Maps. An Introduction, in J.B. Harley en D.G. Woodward, Cartography in Prehistoric, Ancient, and Medieval Europe and the Mediterranean, Chicago/London, University of Chicago Press, 1987, p. 286-338, esp. 342, 353-354.